ریتالین؛ قرص شب امتحان دانش آموزان - مجله کالج

چهره واقعی ریتالین در پشت داستان های مثبت و منفی که برایش گفته اند در ابهام فرو رفته است ولی کجای این ابهام مشکل زاست؟ آنجا که متاسفانه استفاده بی رویه از این دارو و بدون تجویز و نظارت پزشک از یکسو و گفته هایی مبنی بر اعتیادآور بودن این دارو در همه موارد، استفاده این قرص را برای بچه های بیش فعال که به آن احتیاج دارند، دچار مشکل و خانواده های آن ها را دچار تردید نموده است. شاید این جمله معروف بنیانگذار جمهوری اسلامی را همه به یاد داشته باشند که فرمودند: تلویزیون باید دانشگاه عمومی باشد، اما با توجه به حضور پررنگ شرکت های تجاری در تمام ساعات و در تمام برنامه های این دانشگاه عمومی، متاسفانه گاهی سطح آن از دبستان هم پایین تر می رود.

گاهی بیان مطالب کمتر علمی و گاهی نشر برخی شایعه ها در این رسانه فراگیر، برخی از دارو ها را از ردیف دارو های درمانی خارج و دست پزشکان را برای درمان بیش فعالی بچه ها خالی نموده است. متاسفانه پزشکان امروزه باید برای تجویز های دارویی خود علاوه بر در نظر گرفتن شرایط بیمار و بیماری، بیشتر مراقب آنچه در تلویزیون یا رادیو گفته شده است هم باشند. حال که تنور امتحانات دانشگاه ها گرم و توصیه به دوپینگ برای شب های امتحان با ریتالین در اوج است، به این بهانه پرونده ای برای این دارو گگردده ایم و سعی نموده ایم این دارو را به جایگاه یک دارو بازگردانیم.

بچه های بیش فعال را از کجا بشناسیم؟

اختلال بیش فعالی معمولا از 2 سالگی به بعد آغاز می گردد و 3 نوع دارد؛ بیشتر بچه ها بیش فعال دچار مشکل تمرکز هم هستند و شایع ترین نوع بیش فعالی، در بچه ها پرتحرک و پرجنب وجوش و همزمان مشکل توجه و تمرکز است. نوع دوم، در بچه های دیده می گردد که فقط مشکل پرتحرکی و عملکرد تکانه ای دارند و نوع سوم، در بچه های است که فقط دچار مشکل تمرکزند.

شیوع این اختلال در جامعه 5-3 درصد است. مطالعه ها در نمونه های ایرانی هم نشان داده که 6-5 درصد بچه ها کشور ما دچار بیش فعالی هستند. آمار های ما با آمار های دنیای مطابقت دارد و این اختلال به طور شایع تر در اولین پسر خانواده ها و به طور کلی در جنس مذکر بیش از جنس مونث دیده می گردد.

علائم بیش فعالی متعددند

معمولا بچه ها بیش فعال کم تمرکز، پرتحرک و پرجنب وجوش، مرتب در حال دویدن و پریدن اند. آن ها دست به کار های خطرناک می زنند و نمی توانند عواقب عملکرد خود را پیش بینی نمایند. بچه های طبیعی وقتی دست به کار خطرناکی می زنند و دچار آسیبی می شوند، معمولا عبرت می گیرند در حالی که بچه ها بیش فعال عبرت پذیر نیستند و ممکن است عمل خطرناکی را چند بار تکرار نمایند.

بچه های بیش فعال را در خانه معمولا در حالی که روی کابینت، درراور و به طور کلی در ارتفاع هستند، می بینید. آن ها این کار های خطرناک را در طول روز چندبار انجام می دهند به همین علت احتمال آسیب دیدنشان زیاد است.

خیلی از بچه های بیش فعال، عملکرد تکانه ای هم دارند؛ یعنی رفتار های ناگهانی از آن ها سر می زند. مثلا کودک نشسته و ناگهان کنترل تلویزیون که دستش است، پرتاب می نماید. این رفتار ها به صورت های دیگر هم بروز می نماید؛ مثلا ممکن است کودک ناگهان روی دوش پدر یا جفت پا روی شکم او بپرد! یا وقتی در حال ردشدن از کنار بچه دیگری است، بدون اینکه مسئله ای ایجاد شده باشد، به او ضربه ای بزند یا هلش دهد!

این رفتار های ناگهانی و تکانشی اغلب بچه ها بیش فعال، باعث آزار و اذیت دیگران می گردد.

مشکل عدم تمرکز از دبستان معلوم می گردد

مشکل بچه های بیش فعال که تمرکز ندارند، معمولا خود را از دوران مهدکودک نشان می دهد، آن ها حوصله انجام بازی های فکری ندارند و از انجام کار های فکری که باید روی آن تمرکز داشته باشند، خودداری می نمایند. این بچه ها معمولا فراموشکار و حواس پرت هستند.

آن ها در مهدکودک در یادگیری شعر هم مشکل پیدا می نمایند، چون این کار به توجه و تمرکز احتیاج دارد. در نقاشی هم چندان پیروز نیستند، چون انجام این کار مستلزم این است که مدتی یکجا بنشینند، علاوه بر این، برای تمام کردن طرح و رنگ آمیزی کامل هم به مشکل برمی خورند به طوری که می بینیم کودک نقاشی را نصفه رها می نماید یا فقط طراحی می نماید و اصلا آن را رنگ می نماید یا این کار را نیمه کاره و بی دقت انجام می دهد.

بچه های بیش فعال نام دوستانشان را هم فراموش می نمایند حتی امکان دارد اسامی افراد نزدیک را هم فراموش نمایند و مرتب از پدر یا مادرشان می پرسند نام این آقا یا خانم چه بود؟

به همین دلایل، گاهی از همان دوران مهد، مربی شکایت می نماید کودک بیش فعال نظم کلاس را به هم می زند، سر جای خود نمی نشینند و مرتب راه می رود. بچه های بیش فعال زیاد حرف می زنند، تن صدایشان بلند است و در کار و حرف دیگران دخالت می نمایند.

برای تشخیص بیش فعالی، این علائم باید حداقل در دو محیط دیده گردد؛ مثلا در خانه و مهدکودک، در مدرسه و در مهمانی ها. کنترل بچه های بیش فعال وقتی با مادر خود تنها در منزل هستند، راحت تر است و کمتر مشکل ایجاد می نمایند ولی وقتی نفر سومی مثل پدر یا خواهر و برادر وارد می شوند، جنب وجوش و تحرک آن ها بیشتر می گردد و در مهمانی ها کنترلشان بسیار سخت تر خواهدبود.

یکی از کار های خطرناکی که جزو عملکرد تکانه ای بچه های بیش فعال است، این است که ناگهان دست پدرومادر را رها و وسط خیابان آغاز به دویدن می نمایند. متاسفانه بار ها چنین رفتار هایی باعث وقوع حادثه شدیدی برای این بچه ها شده است.

بچه های که فقط مشکل تمرکز دارند، می توانند بسیار آرام باشند به همین علت مشکل آن ها دیر تشخیص داده می گردد. بچه های بیش فعال- کم تمرکز رفتار های نامطلوبی دارند که باعث می گردد پدرومادر سریع تر آن ها را نزد روان پزشک ببرند در حالی که تشخیص مشکل بچه هایی که فقط عدم تمرکز دارند، به علت آرام بودن، حتی ممکن است به سنین اول و دوم دبستان بکشد.

بچه های کم تمرکز در دیکته و ریاضی مشکل دارند

والدین معمولا قبل از این سنین متوجه کم تمرکز آن ها نمی شوند ولی وقتی سنشان بیشتر می گردد، مشکل تمرکز مخصوصا در سال های ابتدایی بروز می نماید. دو درسی که بیش از هر چیز به تمرکز احتیاج دارد، دیکته و ریاضی است و می بینیم این بچه ها در دیکته هایشان بی دقتی زیادی دارند مثلا کلمات را جا می اندازند، سرکش و نقطه کلمات و تشدید را نمی گذارند و... ممکن است کلمه ای را در جمله ای درست و همان را در جمله ای دیگر غلط بنویسند یا کلمه سختی را درست، اما کلمه ساده ای مثل از را غلط می نویسند.

این بچه ها در ریاضی هم اشتباه های زیادی می نمایند که ناشی از بی دقتی است مثلا به قسمت اول مساله ای که دو بخش دارد پاسخ می دهند ولی اصلا پاسخگویی به قسمت دوم را فراموش می نمایند یا راهکار را درست می نویسند، اما جواب نهایی را جابجا می نویسند. به طوری که وقتی معلم یا والدین برگه امتحانی او را می بینند، متوجه می شوند علت اشتباه ها، درک نکردن مفاهیم پایه ای نیست بلکه ناشی از بی دقتی و کم تمرکزی است.

بچه ها کم تمرکز در مدرسه وسایل خود را جا می گذارند و مرتب آن ها را گم می نمایند و صحبت های معلم را در خصوص تکالیف روزانه از یاد می برند. معلم ها معمولا آن ها را مبهوت و گیج توصیف می نمایند و می گویند مجبورند مدام صدایشان نمایند تا حواسشان به کلاس جمع گردد.

هر چقدر این بچه ها در ردیف های عقب تر کلاس بنشینند و هر چقدر کلاس جمعیت بیشتری داشته باشد، مشکل نداشتن تمرکزشان بیشتر می گردد بنابراین برایشان کلاس های خلوت و نشستن در ردیف های اول مناسب تر است. علاوه بر این، معلم مدام باید آن ها را موردخطاب قرار دهد.

اینگونه بچه ها در خانه هم برای نشستن سر تکالیف مشکل دارند، خیلی زود خسته می شوند، جمله هایی مثل حوصله ام سر رفت و دوست ندارم را مرتب می توان از آن ها شنید. از طرفی این بچه ها به طور مستمر تکالیفشان را انجام نمی دهند و با کوچک ترین صدایی حواسشان پرت می گردد.

این علائم نشان می دهد کودک مسئله ای دارد که می تواند مشکل اختلال تمرکز و توجه باشد. پس اگر تعداد زیادی از این علائم در فرزند شما وجود داشت و مشاهده کردید مربی و دیگران از رفتار او شکایت دارند، حتما باید او را نزد روان پزشک کودک ببرید. در صورتی که اختلال بیش فعالی، کمبود توجه و تمرکز یا هر کدام از انواعی که برایتان برشمردیم در او تشخیص داده شد، حتما باید درمان آغاز گردد.

درمان باید زود آغاز گردد

خیلی وقت ها پدرومادر حاضر به پذیرش دچار بودن فرزندشان به این اختلال ها و درمان آن نیستند و در صورتی که اگر فرزندشان کم خونی یا دیابت داشته باشد، خیلی راحت تر آن را می پذیرند و درمان دارویی را آغاز می نمایند.

خیلی از والدین هم رفتار های فرزندشان را با شیطنت و بازیگوشی طبیعی اشتباه می گیرند و مخصوصا پدر ها مساله دچار بودن کودک را به بیش فعالی و مشکل تمرکز را انکار و مسائلی سر راه درمان او ایجاد می نمایند. علت اصلی بروز بیش فعالی معین نیست، اما ژنتیک در این زمینه نقش مهمی دارد.

معمولا بهبود آن ها هم در سنین کمتر از 12 سال اتفاق نمی افتد و از 12 تا 20 سالگی، بهبود می یابند. اولین علامتی که نشان می دهد شخص مبتلا رو به بهبود است، بهترشدن بیش فعالی، پرتحرکی و پرجنب وجوشی است و در اغلب موارد نداشتن تمرکز، آخرین علامتی است که بهبود می یابد و بهبود آن گاهی تا 20 سالگی هم طول می کشد.

یادمان باشد که برخی از این علائم که درباره شان صحبت کردیم، به صورت تغییریافته در دوره جوانی و بزرگسالی این بچه ها هم ممکن است دیده گردد؛ یعنی اختلال بیش فعالی، اختلالی است که در طول دوره عمر فرد او را تا سال های بسیاری درگیر می نماید حتی اختلال بیش فعالی بالغان هم وجود دارد.

درمان دیرهنگام عواقب دارد

پس مساله مهم اول، تشخیص زودرس و دوم درمان به موقع است زیرا اگر این بچه ها به موقع درمان نشوند، عواقب روان شناسی زیادی برایشان خواهدداشت مثلا به علت بازخورد های منفی که از محیط اطراف می گیرند، اولا بیشتر در معرض کودک آزاری هستند که ممکن است به صورت سرزنش، تحقیر و حتی تنبیه بدنی باشد. خیلی وقت ها مرتب به این بچه ها می گویند بدی، بی تربیتی و... در حالی که به کار بردن این واژه ها باعث می گردد خودانگاره ای که از کودک خود دارد، منفی گردد و در طول زمان اعتمادبه نفسش را از دست بدهد. در نتیجه پس از مدتی همان رفتار های نامطلوبی که جامعه از او انتظار دارد، در وجودش نهادینه می گردد و از او سر می زند. بدیهی است که ادامه این سرزنش ها و تحقیر ها ممکن است به افسردگی دوران کودکی هم تبدیل گردد.

از عوارض بیش فعالی در دوران جوانی، مستعد بودن به اعتیاد، افسردگی و اختلال های دوقطبی است. بچه ها بیش فعال- کم تمرکز، در برخی موارد علاوه بیش فعالی و مشکل در تمرکز، دچار اختلال دیگری هم هستند که در آنالیز ها حتما باید آن توجه کرد؛ یعنی اختلال یادگیری. بچه هایی که مخصوصا مسائلی در یادگیری خواندن، نوشتن و ریاضی دارند، معمولا به این اختلال هم مبتلا هستند و اگر کودکی در دوران ابتدایی دچار این اختلال بود، باید درمان خاص آن هم برایش انجام گردد.

حرف اول

ریتالین آدمکش نیست صدا و سیمای عزیز!

دکتر حامد محمدی کنگرانی: خانم میانسالی وارد مطب شد، به رسم همیشگی بلند شدم، سلام کردم و او را دعوت به نشستن کردم. اولین مراجعه او به مطب بود. با کمال تعجب به جای جواب سلام با بمبارانی از کلمات با لحنی تند و عصبانی روبرو شدم: آخه شما چه جور دکتری هستین؟ داشتین بچه منو می کشتین. شانس آوردم که زود فهمیدم و داروهاشو قطع کردم. من می توانم از شما شکایت کنم. این بلا رو سر بچه من آوردین ولی سر بچه های دیگر نیارین. اگه بچه من می مرد، کی جواب می داد؟... چند بار خواهش کردم لحظه ای اجازه دهد من هم صحبت کنم که پیروز نشدم. مجبور شدم با لحنی جدی و صدایی بلندتر از حالت عادی بگویم: خانم محترم! من اصلا شما رو نمی شننام.

لطفا خودتونو معرفی کنین و شرح بدین... شستم خبردار شد که مادر یکی از مراجعان حدودا 30 ساله من است که به علت علائم واضح بیش فعالی و نداشتن تمرکز بزرگسالی، برایش ریتالین تجویز نموده ام و همان داستان تکراری این چند ماهه اخیر است که تلویزیون گفته: ریتالین آدم را می کشد، ریتالین یک ماده مخدر است، ریتالین در تمام دنیا از رده خارج شده و...

رسانه ملی و انتظار توجه بیشتر

اهل تئوری توطئه نیستم ولی واقعا نمی فهمم چرا رسانه ملی باید در یک دوره زمانی کوتاه، مجموعه ای از برنامه های مختلف را در نفی و انکار ریتالین بسازد و از شبکه های مختلف پخش کند و کارشناسانی محدود با اطلاعات غلط (تاکید می کنم)، اطلاعات غلط و نادرست علمی را به خورد مردم بدهند. فرض کنیم علت آن افزایش سوءمصرف ریتالین در بین جوانان به ویژه افراد تحصیلنموده باشد که باعث نگرانی به جای مسئولان شده است، آیا راهکار آن دادن اطلاعات نادرست به بینندگان است؟ آن هم در زمانه اینترنت؟ این کار فقط باعث نگرانی والدین بچه ها بیش فعال و کم تمرکز و افرادی می گردد که به شدت به داروی ریتالین احتیاج دارند. علاوه بر این، آرامش فضای بهداشت و درمان کشور را مخدوش می نماید و اعتماد مردم به رسانه ملی و پزشکان را از بین می برد.

اگر قرار باشد به همین روش عمل کنیم، پس باید دارو های آرام بخش و خواب آوری مانند آمپرازولام، دیازپام و میدازولام را به علت سوءاستفاده برخی افراد، از رده خارج کنیم و برای عمل های جراحی به عنوان داروی بیهوشی یا درمان بیماران مضطرب استفاده نکنیم یا دیگر مورفین و پتدین را که جزو درمان های اصلی و بدون جایگزین در سکته های قلبی و اعمال جراحی هستند، به کار نبریم، چون اعتیادآور هستند.

تجویز در بزرگسالان

بسیاری از همکاران من تجربه هایی مشابه را به ویژه در ماه های اخیر در خصوص ریتالین داشته اند. من فقط در موارد بسیار نادر از ریتالین در درمان افراد بزرگسال استفاده می کنم، اما ریتالین دارویی است که در حال حاضر در تمام کشور های پیشرفته دنیا با نام ها و ترکیب هایی متفاوت (ماده اصلی با نام متیل فنیدیت) استفاده و روز به روز انواع جدیدتر و طولانی اثرتر و کم عارضه تر آن ساخته می گردد. در بزرگسالان در موارد خاصی مانند اختلال های خواب (نارکولپسی)، بیش فعالی و نداشتن توجه و تمرکز بزرگسالی و برخی از افسردگی های شدید (به عنوان داروی یاریی) تجویز می گردد و قطعا مانند هر داروی دیگری عوارض جانبی مخصوص خود را دارد مانند بی خوابی، اضطراب، تپش قلب و کاهش اشتها. متاسفانه ریتالین دارویی است که امکان سوءاستفاده از آن وجود دارد و باید کاملا زیر نظر پزشک و با احتیاط استفاده گردد ولی قطعا روش آگاهی دادن در خصوص آن و پاک کردن صورت مساله و دادن اطلاعات غیرعلمی و نادرست و نگران نماینده نیست. امیدوارم پشت پرده ساخت چنین برنامه هایی صرفا ناآگاهی سازندگان آن باشد.

از هر 10 دانشجو 6 نفر سابقه مصرف ریتالین دارند

مصطفی فروتن: معمولا تجویز این دارو برای درمان افسردگی است و به خاطر ترکیب هایی که دارد، برای درمان افراد در خودمانده، افسرده ها و بچه ها بیش فعال مورد استفاده قرار می گیرد. در سال های اخیر به عنوان ارتقای سطح تحصیلی و اندازه مطالعه، شاهد افزایش گرایش دانش آموزان و دانشجویان به این دارو هستیم.

براساس گزارش های عینی از داروخانه های مجاور خوابگاه دانشجویان، مصرف ریتالین با مناسبت های موضوعی مانند فصل امتحانات و کنکور به نوعی ارتباط مستقیمی دارد و در این زمان ها تا 50 درصد مصرف این دارو افزایش می یابد.

براساس همین تحقیق ها از هر 10 دانشجو 6 نفر سابقه مصرف ریتالین دارد که این آمار با توجه به اثر وابستگی به دارو خطرناک است. داروی ریتالین باید فقط با تشخیص پزشک متخصص مصرف گردد و فروش این دارو ها بدون نسخه پزشک مجاز نیست ولی شاهد این معضل هستیم که در برخی از داروخانه ها این دارو به عنوان داروی آزاد با قیمت بالاتری به فروش می رسد.

برخورد چینی با بیش فعالی!

حتما دیگر همه خوانندگان سلامت می دانند که بیش فعالی در بچه ها چه بیماری ای است و بچه ها بیش فعال چه علائمی از خود نشان می دهند؛ بی قراری، کم توجهی، بی دقتی و خیلی از علائم دیگر که البته اگر تشخیص داده نشوند و زیر نظر پزشک درمان نشوند، در برخی موارد ممکن است در بزرگسالی به سمت رفتار های پرخطر سوق داده شوند. شاید خیلی از والدینی که بچه ها بیش فعال دارند هنوز ندانند در برابر بیش فعالی کودک خود باید چه نمایند و چه عکس العملی نشان دهند، اما در هفته های اخیر خبری تعجب همگان را برانگیخت.

خبرگزاری رویترز گفته است: خانواده این کودک چینی در توصیف رفتار و علائم کودک خود به پرخاشگری، بی قراری و کم توجهی او اشاره نموده اند و برای جلوگیری از پرخاشگری، تنها راهی را که برای کنترل او یافته اند بستن وی با طناب به درخت است! البته این عمل غیرانسانی در شهر ژجیانگ چین سابقه دارد و پیشتر نیز کودکی را با زنجیر به در خانه بسته بودند تا مبادا به دیگران حمله کند!

ریتالین، خط اول درمان بیش فعالی

درمان اختلال بیش فعالی و نداشتن تمرکز، هم دارویی و هم غیردارویی است. موثرترین روش درمان این بچه ها، مصرف دارو است و دارویی که بیش از هر چیز در دنیا برای این بچه ها تجویز می نمایند ریتالین است. این دارو در کشور های مختلف با نام ها و نیمه عمر های مختلف وجود دارد مثلا در آمریکا که از آن استفاده می گردد، نیمه عمر آن 12 تا 8 ساعت است و بچه ها صبح آن را مصرف می نمایند و تا غروب تاثیر آن باقی می ماند، اما نیمه عمر نوعی که در ایران وجود دارد، 3 تا 4 ساعت است و باید کودک مبتلا قبل از رفتن به مدرسه آن را بخورد و گاهی به علت نیمه عمر کوتاه دارو، مجبور می گردد در مدرسه و قبل از نشستن سر تکالیف هم دوباره ریتالین بخورد. یعنی گاهی باید تا 3 نوبت این دارو استفاده گردد.

ریتالین مثل هر داروی دیگری عوارضی دارد، اما این روز ها تبلیغات منفی درباره آن به حدی زیاد است که خانواده ها در برابر تجویز و مصرف آن برای فرزندشان به شدت مقاومت نشان می دهند.

باور های غلط ریتالینی

متاسفانه 3 باور غلط در فرهنگ ما درباره ریتالین وجود دارد؛ اول اینکه والدین به شدت نگران اعتیاد فرزندشان به این دارو هستند، اما این دارو برای بچه ها به هیچ وجه اعتیادآور نیست. باور غلط دوم این است که برخی پدرومادر ها تصور می نمایند مصرف ریتالین ممکن است کودکشان را دچار عوارض کند و حتی معتقدند به نازایی یا بلوغ زودرس مبتلا خواهد شد، اما نسبت دادن این عوارض به ریتالین کذب محض است.

شایع ترین عارضه ای که ممکن است با مصرف این دارو در کودک دیده گردد، بی اشت هایی است که آن هم بعد از اینکه اثر قرص در بدن کودک از بین رفت، برطرف می گردد. گاهی هم رنگ پریدگی، سردشدن دست و پا، دل درد، سردرد و... هم بروز می نماید که قابل تحمل اند.

باور غلط دیگری که در فرهنگ ما وجود دارد، این است که می گویند تجویز ریتالین در دنیا منسوخ شده که اصلا این طور نیست و در کشور هایی مثل آمریکا، انواع 8 و 12 ساعته آن به وفور تجویز و مصرف می گردد. اثر درمانی ریتالین درمورد 75 درصد بچه ها بیش فعالی مثبت است و خط اول در درمان این اختلال به شمار می رود. در صورتی که کودک به هر علتی نتواند آن را مصرف کند، دارو های دیگری تجویز می گردد که اثر آن ها نسبت به ریتالین کمتر و البته عوارضشان هم امکان دارد کمتر باشد.

درمان غیردارویی بیش فعالی

درکنار دارو، روش های دیگری هم برای درمان اختلال بیش فعالی و مشکل تمرکز وجود دارد که شامل رفتاردرمانی برای کاهش رفتار های نامطلوب کودک، شناخت و ابراز احساساتشان و استفاده از مهار ت های کلامی آن ها برای برقراری ارتباط با همسالان است. در کنار آن، شرکت والدین در کلاس های فرزندپروری یاری می نماید شیوه رفتار با کودک بیش فعال را بیاموزند. علاوه بر اینها، کلاس های گروه درمانی برای بچه های بیش فعال وجود دارد. استفاده از دستگاه نوروفیدبک هم می تواند به افزایش توجه و تمرکز این بچه ها یاری کند. به کار بردن هر کدام از این روش های درمانی به درخواست والدین بستگی دارد. با همه اینها، دارودرمانی در کنترل اختلال بیش فعالی و کمبود توجه حرف اول را می زند و در سکوی اول هم داروی ریتالین قرار گرفته است.

سوءمصرف ریتالین

باتوجه به اینکه مشکل تمرکز بچه ها بیش فعال دیر بهبود می یابد، بدیهی است که پسر یا دختر 16 ساله دیگر برای کنترل علائم پرتحرکی، به مصرف دارو احتیاج ندارد ولی برای مطالعه درس ها در سال تحصیلی، ممکن است به مصرف ریتالین احتیاج پیدا کند. البته با توجه به اینکه در سنین نوجوانی باید مراقب مصرف این دارو باشیم، این کار حتما باید زیرنظر پزشک با کنترل والدین در موارد خاص انجام گردد. در این صورت مسئله ای ایجاد نخواهدشد.

ضروری است بدانید هر دارویی در صورتی که تحت نظر پزشک و برای درمان اختلالی خاص مصرف نگردد، امکان دارد اعتیاد و سوءمصرف ایجاد کند. ریتالین هم همین گونه است و در صورتی که نوجوان یا فرد بزرگسالی آن را به اندازه زیاد روزانه مصرف کند، حتما دچار سوءمصرف می گردد و در مواردی اعتیاد به آن هم ممکن است اتفاق بیفتد.

متاسفانه گاهی ورزشکاران ریتالین را سوءمصرف می نمایند تا انرژی شان برای ورزش افزایش یابد. دانشجویان هم شب های امتحان به آن پناه می برند، اما این کار کاملا اشتباه است. این سوءمصرف ها باعث شده رسانه ها درمورد این دارو تبلیغات منفی نمایند، اما این تبلیغات باعث شده پدر و مادر هایی هم که فرزندشان دچار بیش فعالی و کمبود تمرکز است، تحت تاثیر قرار بگیرند و به شدت نگران مصرف ریتالین فرزندشان شوند، اما این دارویی است که روان پزشکان کودک به صورت قانونی و علمی برای این بچه ها تجویز می نمایند و مقادیر آن تحت کنترل است.

حرف آخر

ریتالین؛ داروی موثری که بدنام شده است!

ریتالین می تواند یاری کند کودک مبتلا به اختلال کم توجهی بیش فعالی، تمرکز بیشتری داشته باشد. البته این دارو فقط بخشی از برنامه درمانی در چنین بچه های به شمار می رود و در کنار آن مشاوره و سایر درمان ها هم ضروری است. مکانیسم اثر این دارو، افزایش دوپامین (یک پیغام رسان عصبی) در مغز است، اما متاسفانه از سال ها پیش، استفاده از آن برای افزایش تمرکز، در دانش آموزان و دانشجویان که شب امتحان می خواستند به مدت طولانی بیدار بمانند، رواج یافت و بدون توجه به عوارض و خطر های مصرف، از آن استفاده می کردند.

به حدی که ریتالین، قرص شب امتحان نام گرفته و مصرف آن به خصوص در زمان امتحان ها افزایش پیدا می نماید. البته ریتالین هم در ایران و هم در سایر کشورها، جزو دارو های کنترل شده است و آن را به تعداد محدود در اختیار برخی داروخانه ها قرار می دهند و فقط با نسخه روان پزشک قابل تهیه است، اما متاسفانه با وجود همه این محدویت ها، سوءمصرف آن در میان جوانان شایع است. استفاده از این دارو بدون توصیه پزشک می تواند عوارض غیرقابل جبرانی داشته باشد، عوارضی مانند افزایش ضربان قلب، سردرد و تهوع، افزایش فشارخون، توهم و تشنج.

به علاوه، بدن به این دارو وابسته می گردد و به مصرف مقادیر بیشتر احتیاج خواهدداشت، اما مصرف نمایندگان غیرقانونی این دارو از عوارض سوء و اعتیاد آور آن بی خبرند. افزایش سوء مصرف داروی ریتالین، باعث شده این دارو، میگنا دات آی آر، در صورت تجویز صحیح از طریق پزشک نیز باعث نگرانی خانواده ها گردد، اما باید گفت ریتالین داروی بسیار کارآمدی در درمان بچه ها بیش فعال است و اگر از طریق پزشک متخصص تجویز شده باشد، جای هیچ نگرانی وجود ندارد و می تواند تا 70 درصد مشکل های تمرکزنداشتن را در بچه ها با اختلال کم توجهی بیش فعالی برطرف کند. البته این دارو همچون سایر دارو ها می تواند عوارضی داشته باشد یا مصرف آن در مواردی با احتیاط همراه باشد.

سازمان غذا و داروی آمریکا اطلاعات مهمی را در رابطه با ریتالین منتشر نموده که بسیاری از آن ها در کتاب های دارونامه جمهوری اسلامی ایران نیز ذکر شده است. شایع ترین موارد احتیاط هنگام مصرف ریتالین از این قرارند:

1. مشکل های قلبی: اگر کودک مشکل قلبی یا فشارخون بالا دارد، به پزشک اطلاع دهید. پزشک معمولا قبل از آغاز درمان با ریتالین و هنگام درمان، فشارخون و ضربان قلب را کنترل می نماید. در طول مدت مصرف دارو نیز اگر کودک علائمی از مشکل های قلبی (درد قلبی، کوتاهی تنفس) را نشان داد، به پزشک اطلاع دهید.

2. مشکل های رفتاری: اگر کودک بعد از مصرف ریتالین، رفتار های بدتر، پرخاشگری های جدیدتر یا شدیدتر نشان داد یا چیز هایی که وجود ندارند، دید یا شنید، باید بلافاصله به پزشک اطلاع دهید.

3. مشکل های جریان خون در انگشتان: گاهی انگشتان دست و پا سرد، بی حس، دردناک یا قرمز یا آبی رنگ می شوند. اگر چنین علائمی را دیدید، به پزشک اطلاع دهید. برخی افراد هم نباید ریتالین مصرف نمایند (موارد منع مصرف) مانند بیماران با مشکل چشمی گلوکوم، افراد در شرایط اضطراب شدید، فشارخون بالا، تیک های حرکتی و بچه ها زیر 6 سال.

هشدار ها

این دارو در بیماران مبتلا به صرع با احتیاط مصرف گردد. اگر بعد از یک ماه مصرف اندازه مناسب دارو، بهبود حاصل نشد، باید مصرف را قطع کرد. این دارو را نباید برای درمان خستگی های مفرط طبیعی مصرف کرد. چون احتمال سوءاستفاده و وابستگی به دارو وجود دارد، مصرف آن باید تحت کنترل باشد. احتیاج بیمار برای ادامه درمان با این دارو باید مرتب ارزیابی گردد، گاهی در هنگام تعطیلات کاهش اندازه مصرف توصیه می گردد.

نحوه مصرف دارو

دارو را دقیقا طبق دستور پزشک با همان اندازه مصرف کنید. مصرف مقادیر بیشتر می تواند خطرناک باشد و باعث وابستگی گردد. پزشک با توجه به شرایط و سن کودک، اندازه دارو را تجویز می نماید. معمولا این دارو 2 تا 3 بار در روز و بیشتر نیم ساعت قبل از غذا، مصرف می گردد. پزشک گاه به گاه ممکن است درمان با ریتالین را متوقف کند تا علائم بیماری را کنترل کند. به علاوه، گاهی چکاپ های فشارخون و قلب هنگام مصرف ریتالین انجام می گردد. اغلب هنگام مصرف طولانی مدت ریتالین، پزشک رشد کودک (قد و وزن) را کنترل می نماید تا در صورت بروز مشکل خاص، روند درمانی را تغییر دهد. وظیفه قطع دارو نیز فقط برعهده پزشک است و نباید بیمار سرخود دارو را قطع کند.

عوارض جانبی

همان طور که ذکر شد، گاهی مسائل قلبی، فشارخون، کم شدن رشد، تشنج (در بچه های که سابقه صرع دارند) و تاری دید دیده می گردد. سردرد، تهوع، کهیر، مشکل های خواب، کم شدن اشتها و بی قراری نیز از سایر عوارض جانبی ریتالین به شمار می رونداما عوارض جانبی دارو نباید باعث نگرانی خانواده ها گردد. در صورت مصرف صحیح بنا به توصیه پزشک، حداقل این عوارض دیده خواهدشد. در سرانجام باید گفت ریتالین داروی بسیار موثر و کارآمدی است که نباید سوءمصرف آن، از طریق عده ای از افراد، مزایای درمانی آن را زیر سوال ببرد.

پ